Handboek Risicomanagement (tweede druk)
Integratie van risico- en prestatiemanagement
Het beheersen van risico en het verzilveren van kansen houden veel organisaties bezig. Soms gedreven door ambities en soms door complianceverplichtingen. Echter, de implementatie van risicomanagement is geen sinecure. Veel toezichthouders, directeuren en controllers worstelen met de vraag hoe dit het beste kan worden aangepakt.
Dit boek beschrijft een praktische aanpak om risicomanagement effectief en efficiënt te implementeren. Hierbij vormen de principes van het COSO ERM-model, wereldwijd het meest gebruikte model voor risicomanagement, het fundament. De risicomanagementaanpak richt zich op alle functies binnen een organisatie: van toezichthouder tot teamleider en van controllers tot risicomanagers.
Het biedt een uniforme gemeenschappelijke taal en geeft alle betrokkenen concrete handvatten voor het identificeren en beheersen van risico’s (en kansen). Zowel op strategisch, tactisch als operationeel niveau. In deze herziene druk is in het bijzonder aandacht besteed aan de integratie van risicomanagement en prestatiemanagement.
Het management wordt ondersteund bij het maken van de juiste keuzes en het bereiken van doelstellingen door aandacht te besteden aan relevante risico’s. Dit boek is een ‘must have’ voor elke organisatie met ambitie!Het beheersen van risico en het verzilveren van kansen houden veel organisaties bezig. Soms gedreven door ambities en soms door complianceverplichtingen. Echter, de implementatie van risicomanagement is geen sinecure. Veel toezichthouders, directeuren en controllers worstelen met de vraag hoe dit het beste kan worden aangepakt.
Deze volledig herziene druk besteedt in het bijzonder aandacht aan de integratie van risicomanagement en prestatiemanagement. Het management wordt ondersteund bij het maken van de juiste keuzes en het bereiken van doelstellingen door aandacht te besteden aan relevante risico’s. Dit boek is een ‘must have’ voor elke organisatie met ambitie!
Inhoud
Voorwoord 5
1 Inleiding 13
1.1 Waarom risicomanagement? 13
1.1.1 Conformance- en performance-motief 13
1.1.2 Van risicomanagement naar integraal risicomanagement 15
1.2 Risicomanagementmodellen 15
1.2.1 COSO ERM 16
1.2.2 ISO 31000 20
1.3 Handboek risicomanagement 22
1.4 Voor wie is dit boek geschreven? 24
1.5 Verdere indeling van het boek 24
2 Ontwikkelingen en achtergronden 27
2.1 Inleiding 27
2.2 Corporate governance 29
2.3 Evolutie van risicomanagement 30
2.4 Risicomanagementmodellen: COSO 34
2.5 Handboek risicomanagement 41
2.6 Samenvatting 43
3 Gemeenschappelijke taal 45
3.1 Belang van een gemeenschappelijke taal 45
3.2 Definitie van het begrip risico 46
3.3 Risico-universum en risicocategorieën 48
3.4 Risicomanagementcyclus 53
3.5 Samenvatting 57
4 Strategische planning 59
4.1 Onzekerheid en strategische planning 59
4.2 Scenarioplanning 61
4.3 Scenarioplanningsproces 64
4.4 Samenvatting 72
5 Organisatiedoelstellingen, -structuur en -cultuur 75
5.1 Tone at the top 75
5.2 Strategische doelstellingen 77
5.3 Procesdoelstellingen 81
5.4 Risicostrategie en risicobeleid 85
5.5 Organisatiestructuur 95
5.5.1 Verdedigingslinies 95
5.6 Psychologische en sociologische aspecten
van risicomanagement 99
5.7 Samenvatting 105
6 Identificatie van risico’s en risicostrategieën 107
6.1 Risicomanagementcyclus 107
6.2 Inventariseren van risico’s 108
6.3 Risicogroepen 121
6.4 Beoordelen van het risicoprofiel 124
6.5 Ontwikkelen van risicohouding, -strategie en -beleid 135
6.6 Samenvatting 140
7 Inrichting beheersingsprocessen 143
7.1 Plaats van beheersing binnen risicomanagement 143
7.2 Inrichting beheersingsprocessen: infrastructuur 144
7.3 Integraal beheersingskader 149
7.4 Integraal beheersingskader en verdedigingslinies 150
7.5 Beheersingskader 1: Soft controls 153
7.6 Beheersingskader 2: Governance control 157
7.7 Beheersingskader 3: Strategic control 157
7.8 Beheersingskader 4: Management control 161
7.9 Beheersingskader 5: Task control 179
7.10 Beheersingskader 6: Operational control 181
7.11 Samenvatting 190
8 Monitoring en continu verbeteren 193
8.1 Monitoring en verbetering van de risicomanagementcyclus 193
8.2 Auditfunctie (derde en vierde verdedigingslinie) 194
8.3 Toezicht door lijnorganisatie (eerste verdedigingslinie) 204
8.4 Continu verbeteren 225
8.5 Samenvatting 229
9 Verantwoording 231
9.1 In control statements 231
9.2 In control statement nader bekeken 235
9.3 Weerstandsvermogen 241
9.4 In control statement versus weerstandsvermogen 255
9.5 Samenvatting 259
10 Implementatie 261
10.1 Generiek implementatieplan 261
10.2 Aanvliegroutes voor implementatie 264
10.3 Kritieke succesfactoren voor implementatie 276
10.4 Veranderkundige aspecten bij de implementatie 279
10.5 Samenvatting 288
11 Projectrisicomanagement 291
11.1 Projecten en projectrisico’s 292
11.2 Projectmanagement 293
11.3 Projectmanagement en beheersingsraamwerk 296
11.4 Samenvatting 310
12 Risicomanagement in ketenverband 313
12.1 Detecteerbaarheid en beheersbaarheid 313
12.2 Twee ketencasussen 314
12.3 Risicoversterkende factoren binnen de keten 318
12.4 Beheersing in ketenverband 321
12.5 Hypegiaphobia 324
12.6 Evolutie in risicomanagement: ketenrisicomanagement 327
12.8 Samenvatting 332
13 Toezichthouders 333
13.1 Toezicht en de risicomanagementcyclus 333
13.2 Achtergronden van toezicht 335
13.3 Rollen van commissarissen en bestuurders 339
13.4 Commissies van de raad van commissarissen 343
13.5 Operationele processen van de raad van commissarissen 345
13.6 Samenvatting 350
Bijlage I Volwassenheidsscan risicomanagement 353
Bijlage II Quickscan soft controls 367
Literatuur 373
Over de auteur 377
