Praktijkgericht opleiden
Al doende leren in de beroepspraktijk
In dagelijkse werksituaties valt er veel te leren. Leerkansen worden echter lang niet altijd benut, waardoor fouten zich herhalen of noodzakelijke ontwikkeling onvoldoende wordt bereikt. Door alert te zijn op leermogelijkheden en door leerprocessen deskundig te begeleiden draagt u bij aan het leren van mensen en aan de ontwikkeling van een lerende cultuur in uw organisatie. Opleiders, managers en docenten krijgen met dit boek materiaal in handen voor het aanscherpen van hun visie op praktijkgericht opleiden en het (verder) ontwikkelen van opleidercompetenties.
Aanbevelingen
`Het boek Praktijkgericht opleiden is een schot in de roos. Begaafdheden kunnen immers niet gedijen in de luwte van een baan voor het leven. Begaafdheden moeten permanent worden ontdekt, uitgedaagd, groeien en op eigen benen gaan staan. Dit praktijkboek wordt u van harte aanbevolen.` - Prof. dr. Rob H.W. Vinke, hoogleraar personeelswetenschappen aan Nyenrode Business Universiteit
`De dynamiek in ons arbeidsbestel in combinatie met een toenemende diversiteit in populaties van lerenden trekt een zware wissel op de kwaliteit van opleidingsprocessen in de beroepspraktijk. Dit geldt voor bedrijfsopleiders, maar zeker ook voor docenten van onderwijsinstellingen, die in toenemende mate `naar buiten` zullen moeten om hun professionaliteit daar te benutten en verder te ontwikkelen. Dit boek biedt hun daarvoor uitstekende handvatten.` - Prof. dr. Ben Hövels, directeur/senior onderzoeker bij het Kenniscentrum Beroepsonderwijs Arbeidsmarkt
`Wat ik mooi vind aan dit boek, is de rijkdom aan indelingen en invalshoeken. Vakwerk. Het ordent en geeft woorden aan fenomenen die je al vermoedde, maar eigenlijk niet kende.` - Harry Starren, algemeen directeur de Baak Management Centrum VNO-NCW
Voorwoord
Inleiding
Deel 1 Basiskennis over leren en opleiden
De actoren en de actie
1 De eigen bekwaamheid van de opleider
1.1 Kijk op leren
1.2 Kerntaken en competenties van de opleider
2 Praktijkgericht leren, een oriëntatie
2.1 Herkennen van leeractiviteit
2.2 Leren en betekenisgeving
2.3 Praktijkkennis en schoolse kennis
2.4 Leren als gedragsverandering
2.5 Leren en transfer
2.6 Formeel en informeel leren
2.7 Gepland en ongepland leren
2.8 Domeinen van leren
3 Leren als activiteit
3.1 Inleiding
3.2 Van cognitieve activiteit naar begrijpen
3.3 Van affectieve activiteit naar verbinden
3.4 Van regulatieve activiteit naar koersen en sturen
4 Leerrendement: de opbrengst van de leerinspanning
4.1 Leerrendement en betekenis
4.2 Leerrendement en reflectie
4.3 De vijf V`s van praktijkgericht leren
4.4 Het verhogen van de kans op leerrendement
5 Van ervaren naar leren
5.1 Kenmerken van een ervaring
5.2 Van ervaring naar leerervaring
5.3 Leren als een cyclisch proces
5.4 Stagneren van leren
5.5 Soorten leerervaringen
6 Het opleidingstraject
6.1 Koersen in de omgeving
6.2 Hulpmiddelen bij koersen in de leeromgeving
6.3 Werkdefinitie over praktijkgericht opleiden
6.4 Werken aan competenties
6.5 Competent in een beroepsopleiding
7 De lerende
7.1 Typen van lerenden
7.2 De drives achter het leren
7.3 Leervermogen
7.4 Leren als identiteitsontwikkeling
7.5 Beroepsidentiteit
7.6 De logische niveaus van bewustzijn
7.8 Een bredere kijk op intelligentie
7.9 De kracht van gezamenlijk leren
8 Leerstijlen en waarnemingsstijlen
8.1 Persoonlijke leerstijl
8.2 Leerstijl en leerrendement
8.3 De werksituatie doet een appèl op een leerstijl
8.4 De leerstijlentest
8.5 Leerstijlen in een team
8.6 Visueel, auditief, kinesthetisch opnemen van informatie
9 Opleiderrollen
9.1 Opleiderrollen en de zes logische niveaus
9.2 De opleider als coach
9.3 De opleider als gids
9.4 De opleider als coach
9.5 De opleider als leraar
9.6 De opleider als mentor
9.7 De opleider als sponsor
9.8 De opleider als awaker
9.9 De opleider als...lerende professional
10 Contact en dialoog
10.1 Contact en gelijkwaardigheid
10.2 Contact en echtheid
10.3 Dialoog
10.4 Communicatieve zelfsturing
11 Inrichting van de leeromgeving
11.1 Het werk als leeromgeving
11.2 Opleidingstrajecten
11.3 Leeractiviteiten en beroepscontext
11.4 Variatie en complexiteit in leren
11.5 Expertisebronnen
11.6 Professional appèl
11.7 Samenvatting
Intermezzo: Al doende leren in de beroepscontext
Deel 2 Het opleidingsproces
12 De vijf stappen in het opleidingsproces
13 Het voorwerk: De beginsituatie
13.1 Van beginsituatie naar opleidingsdoel
13.2 Van opleidingsdoel naar beginsituatie
13.3 Korte- en langetermijndoelen
13.4 Het formuleren van doelen
13.5 Een POP als kader voor ontwikkeling
14 De planning van het opleidingsproces
14.1 De afspraken tussen opleider en lerende
14.2 De inhoud van de opleidingsactiviteiten
15 Het begeleiden van leerprocessen
15.1 Begeleiden als balanceren
15.2 De didactische kant van het begeleiden
15.3 De communicatieve kant van het begeleiden
16 Interventies in het opleidingsproces
16.1 Interveniëren om van te leren
16.2 Interventies met nadruk op uitdagen
16.3 Interventies met nadruk op input leveren
17 Toetsen als oogsten
17.1 Pijlers van competentiegericht toetsen
17.2 Wat wilt u toetsten?
17.3 Hoe zorgt u dat iets toetsbaar wordt?
17.4 Toetsing en reflectie
17.5 Het beoordelen van product en/of proces
17.6 Beoordelingscriteria
17.7 POP en portfolio
17.8 Beoordelen: Afrekenen of oogsten
Bijlage: Leerstijlenonderzoek
Geraadpleegde literatuur
Een boek dat een grondig beeld geeft van wat er komt kijken bij het leren en opleiden in de context van een bedrijfsorganisatie, in dagelijkse praktijksituaties. Het biedt een analyse van leerprocessen, leerstijlen en leeractiviteiten, opleidingsrollen, omgevingsfactoren en opleidingsprocessen als begeleiding en coaching. Het is rijk voorzien van praktijkvoorbeelden, casussen en schema`s; als bijlage is een leerstijlonderzoek opgenomen. De doelgroep bestaat uit (in- en externe) opleiders, HR-functionarissen, managers, docenten en consultants. Het boek biedt een overzichtelijk en heldere benadering van alle aspecten verbonden aan dit complexe onderwerp. Hierdoor komt het tegemoet aan de doelstelling tot verdere professionalisering van de doelgroep en aldus bij te dragen aan het leren van anderen. Het helpt een visie te ontwikkelen respectievelijk bij te stellen/aan te scherpen. De auteur (1957) werkt zelf als een trainer/coach en opleidingskundig consultant vanuit Bureau ConDact/Training & opleidingsinnovatie. P.A. Sternfeld.
Al doende
In zijn boek Praktijkgericht opleiden spreekt Van den Boogert liever van `al doende leren` dan van `ervarend leren`. Ervarend leren wordt namelijk vaak geassocieerd met het ondergaan van ervaringen, terwijl hij leren beschouwt als een actief ondernemen.
Twee vragen staan in zijn boek centraal: hoe leren mensen in een praktijkcontext? En: hoe kan dat leren zo goed mogelijk ondersteund worden? De werkdefinitie van praktijkgericht opleiden is `het op methodische wijze faciliteren en begeleiden van leren ten behoeve van competentieontwikkeling van individuen en groepen in een beroepscontext`. Het boek is primair geschreven voor de begeleider van het (praktijk)leren. Dat kan een instructeur, een stagebegeleider, een trainer, een coach of een leidinggevende zijn.
Het eerste deel is gewijd aan basiskennis over leren en opleiden, waarbij de auteur speciale aandacht besteedt aan werkend leren en lerend werken. Het tweede deel gaat over didactische en communicatieve vaardigheden van de opleider. Het opleidingsproces vormt er de rode draad.
Het boek is trefzeker, praktijkgericht en met kennis van zaken geschreven. Ook voor iemand die bekend is met de uitgebreide, recente literatuur over leren leest het lekker weg. Op beknopte maar overzichtelijke wijze wordt veel theorie over leren (leerstijlen, leerrendementen, opleidersrollen, inrichten van de leeromgeving) toegankelijk gemaakt. Dat laatste met behulp van tal van levensechte praktijksituaties, waaraan vaak stimulerende en activerende vragen gekoppeld zijn: de lezer wordt geprikkeld tot leren. Omdat er in rap tempo zo veel theorie aan de orde komt, geven deze `impliciete opdrachten` lucht. Prettig is ook dat veel heldere schema`s en tabellen onderdeel vormen van de tekst. Beginnende opleiders zullen met dit boek hun voordeel kunnen doen. Ook bijvoorbeeld degene die voor het eerst op de werkvloer een stagiaire gaat begeleiden.
Het boek kan dus dienen als introductie maar ook als een soort naslagwerk. Jammer is wel dat een index ontbreekt, maar de heldere en overzichtelijke opzet maakt veel goed.
Praktijkgericht opleiden is een denk- en doeboek over leren en opleiden in de praktijk, vooral bedoeld voor managers, mentoren, coaches, stagebegeleiders, instructeurs of HR(D) functionarissen. Eveneens is het boek geschikt voor (stage)docenten in het beroepsonderwijs die zich meer willen verdiepen in het specifieke van leren in de beroepspraktijk. Een greep uit de onderwerpen die in de hoofdstukken naar voren komen: leren als activiteit, leren als gedragsverandering, leerrendement, ervaringsleren en leerstijlen. Ook is er volop aandacht voor de rol van de opleider en het verloop van het opleidingsproces, waarin bijvoorbeeld wordt ingegaan op het formuleren van een opdracht, het voeren van een voortgangsgesprek en competentiegericht toetsen.
_w173_h400.png)
